“A Beatiful Mind” filmini izleyenler bilir, bu filmde Nobel ödüllü matematikçi olan John Nash’in oyun teorisinden ve bu teorinin çıkış sürecindeki yaşamından bahsedilir. Film her ne kadar dramatik bir hikayeyi içeriyor olsa da oyun teorisinin bir tek matematik alanında değil her alanda kullanılabildiğini göstermektedir.
Hayatını geçirdiği bir trafik kazasında kaybeden Nobel ödüllü matematikçi John Nash, oyun teorisini keşfetmiş ve günümüzde bu teoriyi kullanarak işletmelerde stratejiler oluşturulmasına ışık tutmuştur. İşletmelerde strateji oluşturmayı sağlayan oyun teorisine “PARTS Sistemi” denmektedir. Fakat bu sistemi öğrenmeden önce oyun teorisinin ne olduğunu bilmek gerekir.
Oyun Teorisi Nedir?
Oyun teorisinin ortaya çıkış serüveni oldukça ilginçtir. Aralarında John Nash’in de bulunduğu dört arkadaş, aynı kişiden hoşlanmaya başlar ve bu durum belli bir strateji üzerine kurulu hale gelir. Teorinin temeli, farklı davranış biçimlerine göre sonucun ortaya nasıl çıktığını gözlemlemektir.
Teori ilk ortaya çıktığında “Eğer bir oyunda rakip isek benim kaybettiğim, senin kazancındır.” cümlesi üzerine kurulmuştur. Çok seçeneği bulunan bir durum, çok fazla sonuç yaratır. Bu durumda sonucu belirlemek, doğru seçeneği bulmayı sağlamaktadır. Özetle oyun teorisi, sonuç üzerine doğru stratejileri kurmayı hedeflemektedir.
PARTS Sistemi
Doğru strateji ile ilerlemek her işletme ya da şirket için önemlidir. Bu nedenle oyun teorisi, işletmelerde sık sık kullanılmaktadır. Bu teorinin işletmeler üzerindeki en önemli noktası, bir tek teorinin kullanıldığı işletmeyi değil, diğer işletmeleri de etkiliyor olmasıdır. Stratejiyi uygulayan işletme karşısındaki diğer işletmelerin nasıl tepki vereceğini gösteren bir strateji yaratılmasını sağlar oyun teorisi…
Eğer işletme oyunu doğru oynar ve oyun kurallarını tam anlamıyla yerine getirir, stratejilerini doğru bir kurgular ve uygular ise oyun teorisini gerçekleştirerek hem kendi işletmesini etkiler hem de diğer işletmelerin nasıl bir tepki vereceğini etkiler. Dolayısıyla işletme tamamen kendi koyduğu kurallar çerçevesinde oyunu oynamış olur.
Lakin oyun teorisini bir tek piyasa içerisinde rekabet ortamı bulunan işletmeler açısından düşünmemek gerekir. Bu durumdan aynı zamanda işletmeye bağlı olan tedarikçiler, iş gücü sağlayan personeller de etkilenecektir. İşletmeler arasında “tamamlayıcı” ve “ikameci” olan unsurlar da vardır. Örneğin, ÇAYKUR şirketi için TORKU tamamlayıcı bir işletmedir. Çay satışları gerçekleştikçe şeker üretimi olacaktır. Şeker üretimi de çay içimini kolaylaştırdığına göre bu iki şirket birbiri için tamamlayıcı görevinde yer alacaktır. Bir diğer yandan ÇAYKUR şirketi ile DOĞUŞ ÇAY rakip firma olacaktır yani “ikameci” şirketler. Tamamlayıcı şirketler, stratejilerden olumlu bir şekilde etkilenirken rakip, ikameci şirketler ise olumsuz yönde etkilenecektir. Çünkü firma, oyun içerisindeki bağlantılarını güçlendirecek oyunculara (tedarikçi, imalatçı, iş gücü, tamamlayıcı işletme vb.) ihtiyaç duymaktadır. Dolayısıyla kurgulanan plana onları da dahil etmek zorundadır. Eğer işletme büyümek istiyor ve kısa zamanda gelişmeyi hedefliyorsa, tamamlayıcı şirketlerine ya da unsurlarına da pozitif yönde etki edecek stratejik kararlar almalıdır.
İşte tüm bu tanımın gerçekleştirilmesine PARTS sistemi denir. Sistem isminin baş harflerine ait İngilizce kelimelerden oluşur, bu kelimeler “Players, Added Values, Rules, Tactics, Scope” olarak yer alır. Her kelimenin işletme açısından bir önemi vardır.
- Players (Oyuncular): İşletmenin ya da şirketin tamamlayıcı oyuncularıdır.
- Added Values (Katma Değerler): Oyuncuların oyuna getirdiği katkıyı, payı ifade eder. Değerini arttıran oyuncu, oyun içindeki rolünü güçlendirir.
- Rules (Kurallar): Her oyunun bir kuralı vardır ve oyunun kazanılması için kurallara uygun hareket edilmesi gerekir. Bu kurallar işletme açısından; örf, adet, gelenek, yasa veya sözleşmeler olabilir.
- Tactics (Taktikler): Oyuncular oyunu nasıl algılıyorsa, bu algıya yönelik uygun davranışlar geliştirir.
- Scope (Kapsam): Oyunun kapsamını yani alanını ifade eder. “Oyun hangi sınırlar içerisinde gerçekleşecek?” sorusunun cevabıdır. Sınırları genişletmek ya da daraltmak isteyenler, oyunculardır. Oyunculara göre sınır genişler ya da daralır.
