İsmi tıpkı kulağa korku filmi gibi gelen bir etkiden bahsedeceğim bugün; The Spotlight Effect. Türkçe karşılığı ile “Spot Işığı Etkisi”…
Bu etki hem bir fobiyi hem de duygu durum bozukluğunu ifade etmektedir. İnsanlar, toplum içerisinde utanç verici bir durumla karşılaştığında, birey herkesin ona baktığını düşünür ve bunu abartılı bir şekilde algılar. İşte bu duruma spot ışığı etkisi denir. Genellikle ünlü hastalığı olarak da bilinir fakat hemen hemen herkes, toplum içerisinde utanç verici bir olay yaşamaktan çekinir.
Spot ışığı etkisini diğer utanç verici anlarınız ile kıyaslayamazsınız. Çünkü insan, bu etkiye maruz kaldığında aşırı derecede utanma duygusu yaşar ve tanıdığı, tanımadığı herkesin onunla alay ettiğini, tüm dikkatini ona verdiğini düşünür. Dolayısıyla birey sürekli olarak da içe dönük bir yapı içerisindedir.
“Herkes Bana Bakıyor”
Tanıdık cümlelerdir:
- Herkes bana bakıyor.
- İnsanların bakışlarını üzerimde hissediyorum.
- Sanki herkes benim cevap vermemi bekliyordu.
Tüm bu anlar, spot ışığı etkisi ile gerçekleşir. Farkında olmasak da hepimiz bu etkinin yükünü hem beynimizde hem de bedenimizde taşırız.
Her şeyi kendi gözümüzde görür, herkesi kendi kafamızın içerisinde yargılarız. Belki bize aşağılayıcı gözler ile bakılmıyor bile olsa öyle hissederiz. Bir başka bakış açısı ile düşünmek yerine olayları ve durumları kendi bakış açımızla yorumlamayı tercih ederiz. Kendimize ait olan dünyamızda odaklandığımız şeyler, diğer insanların düşündükleri değildir. Diğer insanlara kendi düşüncelerimizi yerleştirir ve öyle görmek isteriz.
Bu etkiden kurtulmak için bakış açılarımızı değiştirmemiz gerekiyor. Bir insan bize bakıyor ise bu sadece bizi aşağılamak, ezmek ya da utandırmak için değildir. Kendinizi düşünün, siz herkese öyle mi bakıyorsunuz? Kendinizden yola çıkın ama herkesin kendiniz gibi olduğunu da düşünmeyin. Eğer kendinizi aptalca bir hareket yaptığınızı hissettiren düşünceler içerisinde buluyorsanız, bu düşünceleri zihninizden uzaklaştırın. Size göre aptalca olan şey, bir başkası için olağanüstü bir başarı olabilir.
Spot Işığı Etkisi ile İlgili Araştırmalar
Spot ışığı etkisi üzerine yapılan araştırmalar, bu etkiyi gün içerisinde herkesin en az 1 defa yaşadığını göstermektedir. Yapılan bir araştırmada, birçok insanın kıyafetlerinin etraftaki diğer insanlar tarafından fark edilmesinin “aşırı derecede abartılı” bulunduğunu ortaya çıkarmıştır. Yani, giymiş olduğumuz kıyafet her ne olursa olsun, bir başka insan tarafından fark edildiğinde, bu durum bizleri rahatsız etmektedir.
Bir diğer araştırma, insanların söylemiş olduğu sözler üzerine yapılmıştır. Olumlu ya da olumsuz kelimeler karşısında akılda kalıcılık araştırılmıştır. Akılda kalıcı olan cümleler olumlu ya da olumsuz konuşmaya bağlı değildir. Araştırma sonucunda görülmüştür ki aldığımız tepki olumlu bile olsa, sonucunda olumsuz bir durum gerçekleşiyor ise bu durum akılda kalıcılığı arttırmaktadır. Yani, insanların söyledikleri değil, yaşadıklarımız kalıcılığı arttırmaktadır. Bu da spot ışığı etkisiyle gerçekleşmektedir.
