Önyargı herhangi bir konuda önceden sahip olduğumuz olumlu ya da olumsuz nitelikteki kanılara verilen isimdir. Peki bu yargı sistemimiz ne kadar doğrudur? İnsanlar hem kendilerine hem de başka insanlara karşı dış görünüşten bile yola çıkarak bir yargıya varır. Eğer tanımadığınız insanlara karşı önyargılarınız varsa, bu onları gruplandırdığınız anlamına geliyor.
Önyargılar aşırıya kaçtığında düşmanlık ya da aşağılık duygusu yaratabilir. Sadece bir düşünce ile bile neler yapabiliyoruz. Her düşünceye saygı duyulmalıdır tabii ki ama doğruluğunu savunmamak normaldir. Mesela ırkçı insanların, kendi ırklarından başka ırkları sevip, saydığı söylenemez. Hepimizi böyle noktalarda biraz empati gerekiyor. Çünkü dışlanmış insanlar kendi aralarında kalmaya mecbur bırakılıyor. Eğer azınlık tarafındaysanız ırkçılık ile savaşan tarafta yer alıyorsunuz demektir. Maalesef böyle konularda çoğunluk kazanıyor. Azınlık ise yaşamsal faaliyetlerde ve bireysel psikolojilerinde sorunlarla boğuşuyor. Daha öznel bir örnek vermek gerekirse, birey “Ben bunu yapamam.” dediğinde de kendine karşı bir önyargı oluşturur.
Neden Önyargılı Oluruz?
Önyargılarımız bireysel olarak değişiklik gösterir. Çevre ve kültürün de etkileri büyüktür. Ayrıca biyolojik faktörler de göz ardı edilemez boyutta yer alır. Toplumun en küçük yapı taşı olan aile, bilinçli ya da bilinçsiz bir şekilde bireyi önyargılı yetiştirebilir. Altında ise birden fazla sebep yatabilir. Bu sebeplerden bazıları, üstünlük duygusu, yanlış algılama, benzerlik ve farklılıkları algılama biçimi olabilir.
Önyargı Olmadan Hayat Daha Güzel Olabilir!
Önyargı olmadan yaşamak için, öncelikle bireyin buna neden olan sebeplere ulaşması gerekiyor. Daha sonra üzerine gitmeli ve kendine inanmalıdır. İç sese odaklanarak yeni önyargı oluşumuna engel olmak mümkün. Her olumlu ya da olumsuz söylentilere kulak asmak yerine tarafsız biçimde dinlemeyi öğrenmek gerekiyor. Dinledikten sonra kişisel sorgu süzgecinden geçirmeliyiz. Duyduklarımızı sorgulama sistemi geliştirmeden önyargı oluşumuna engel olamayız.
Kendi düşünce yapınızı araştırın! Eğer isterseniz bu konu hakkında bir liste hazırlamanın yararı olacaktır. Farkındalığınızı arttırmak için, kendinizi dışarıdan gözlemlemelisiniz. Sahip olduğunuz otomatik olan düşünceleri listenize ekleyin. Önyargılarınızı değiştirmek için onların farkında olmanız adımlardan biridir.
Eğer bu konuda kendinizi yetersiz görüyorsanız, bu da önyargılarınızdan biridir. Listenin başına ekleyebilirsiniz. Ayrıca uzman bir terapistten destek almak da önyargılara açılan savaşta size destek olacaktır. BDT yani Bilişsel Davranış Terapisi önyargı konusunda başarılı olan yöntemlerden biridir. BDT, davranış değiştirmeye odaklanan ve davranış kontrolü için bir takım bilişsel süreçlere şans veren bir psikoterapidir.
Düşünceleriniz tabii ki kendi içinizde olumlu ya da olumsuz bir kalıba uyacaktır. Önemli olan yargı gibi keskin, incitici ve çoğu zaman yanlış bir hal almamasıdır. Önyargı ne kadar az olursa o kadar sağlıklı iletişimler kurulur. Unutmamanız gereken, size karşı da önyargı sahibi olan insanlar olabilir. Olumsuz önyargıların sizi inciteceğinin farkına varın ve size yapılmasını istemediğiniz şeyleri, onlara yapmayın.
