Sık sık sosyal çevremden duyduğum cümlelerden biridir; “Yerinde olsam öyle yapmazdım.”
Bu cümleyi kurmak “2 sayısının yerinde olsaydım 2 ile çarpıldığım zaman 4 değil, 5 ederdim.” demek ile eş değerdir. Sizce 2 sayısı, 2 ile çarpıldığında 5 sonucunu verebilir mi?
Tanıdığımız ya da tanımadığımız insanları eleştirmeyi seviyoruz. Kimin bir hatasını ya da yanlış yaptığını görürsek, o insana odaklanıyor ve kibar bir şekilde eleştirmeyi deniyoruz. Kimin ne yaşadığını görmeden, hangi karaktere, aile yapısına ve kültüre sahip olduğunu bilmeden bu cümleyi kuruyoruz. Peki bu cümleyi gerçekten o kişi için mi kuruyoruz yoksa kendimiz için mi?
Aslında, yerimizde herhangi bir başkası olsaydı – ki bu kişi annemiz, babamız, arkadaşımız, eşimiz ya da sevgilimiz olabilir – tam olarak da öyle yapardı, biliyor musunuz? Karşınızda bu çeşit bir eleştiride bulunan kişi varsa, o konuşmayı sonlandırmalısınız. Çünkü bu konuşma sizlere herhangi bir gelecek ya fayda sunamaz ne yazık ki.
“Öyle yapmazdım.” diye başlayan cümleler kuran insanlar, başlarına benzer bir olay ya da durum geldiği zaman, tam olarak öyle davranmaktadır ve bunun psikolojik kanıtları da mevcuttur.
Bilinç Bir Merdiven Gibidir
Bilinç tıpkı bir merdiven gibidir. Ne kadar çok çıkarsanız çıkın, attığınız adım sayısı her zaman daha fazla olacaktır. Bunun sebebi eşsiz bir derinliğe ve karanlığa sahip olmasıdır. Her bir adımınızın farklı bilinç noktalarınız üzerinde etkisi vardır. Bu noktalar; duygularınız, zihniniz, bedeniniz ve ruhunuzdur. Bilinçli bir şekilde o merdivenleri çıkmaya başladığınız zaman, bilinç noktalarınızın da sizinle birlikte geliştiğini ve değiştiğini görebilirsiniz.
Bilinç noktaları karşılaştığımız olaylar, durumlar, hisler ile birlikte değişime uğrar. “Asla öyle biri ile flört etmem” dedikten üç ay sonra “Büyük konuşmamak gerekiyormuş” yorumunu yapıyorsanız eğer, bu bilinç noktanızın değişimdir ve bilinciniz tarafından sizlere yapılan bir oyundur. “Ben olsaydım öyle yapmazdım” sendromunun çıkış noktası da buradan kaynaklanmaktadır. En sevdiğiniz kahve bardağınızı asla kırmayacağınızı söylemek, bir başka bardağı kırmayacağınızın anlamına gelir mi? Kesinlikle gelmez!
Bilinç bu cümle kurulduktan sonra, bilinç noktalarınızı etkisi altına alarak bilhassa o eylemi ya da hissi gerçekleştirmeniz için beyninize bir ileti yollamaktadır. O bardağı düşürmeyeceğiniz varsa bile düşürmenizin temel sebebi de budur. ABD’de 700 kişi ile yapılan 25 ile 45 yaş arasındaki evli ve bekar kadınların ve erkeklerin katıldığı bir deneyde katılımcılara, “Hangisini asla yapmazdın? Çocuk yapmak, evlenmek, eski eşini özür dilemek için aramak.” şeklinde tek bir soru sorulmuştur. Yaş fark etmeksizin deney sonucunda çıkan sonuçlar ise şu şekilde yer almıştır:
- Evli olup da “Asla evlenmezdim” diyen kişilerin sayısı yüzde 88
- İki ve hatta daha fazla çocuğu olup da “Asla çocuk yapmazdım” diyenlerin sayısı yüzde 53
- Boşanmış/bekar olup eski eşini/sevgilisini “Asla aramazdım” diyenlerin ve arayanların sayısı yüzde 72
Aslında Denilmek İstenen Ne?
Deney sonucundan da görülebileceği gibi, “Öyle yapmazdım” deniyorsa, tam olarak öyle yapılmıştır. Karşınızdaki kişi size bu tip bir cümle kurduğu zaman kendi hayatını baz alarak, hayallerini anımsayarak ve günümüzdeki pişmanlığını hissederek bir cevap vermektedir.
Söz konusu durum için “empati” yapılsa da kimse, herhangi bir olayı ya da hissi yaşamadıktan sonra dört dörtlük bir şekilde anlayamamaktadır. Anlasa bile farklı hislere ya da düşüncelere sahip olacaktır. Çünkü dünya üzerindeki insanların karakterleri parmak izi kadar özel ve farklıdır. Dolayısıyla bir insana eleştiri sunarken bu cümleyi kullanmak, kendi hayatınız için geçerlidir, bir başkası için değil…
